|
MEIMAAND - FEESTMAAND 2008
|
Er zit muziek in de Dorpskerk, al bijna 500 jaar
In het kader van het Zevenjarenplan Toekomst Dorpskerk zal de Stuurgroep ook in de komende maand mei aandacht besteden het naderende 500 jarig bestaan van de Dorpskerk.
Gezien het gebleken succes in 2006 en 2007, zal voor 2008 dezelfde basisopzet worden gehanteerd, dat wil zeggen:
· Een eredienst waarin elementen van historische kerkmuziek is (zijn) verwerkt.
· Cultureel gerichte avonden voor een breder publiek, onder het motto 'Er zit muziek in de Dorpskerk';
· Een kerken- en orgelpad langs enkele historische kerken en dito orgels in onze regio.
In 2008 staat de derde eeuw uit het bestaan van de Dorpskerk centraal: de 18e eeuw.
Op drie verschillende manieren wordt er aandacht besteed aan de ontwikkeling van de kerkelijke en wereldlijke muziek in deze eeuw.
• De 1e activiteit, op 27 april jl. was gericht op de muziek IN DE KERK.
• De 2e activiteit, op 14 mei jl. ging over de muziekontwikkeling RONDOM DE KERK,
• De 3e activiteit, op 21 mei jl. ging over de muziekontwikkeling IN DE WERELD.
Geheel volgens het basisconcept van de stuurgroep zijn alle acitiviteiten gratis toegankelijk en wordt er aandacht besteed aan de ondersteuning van de Stichting Vrienden van de Dorpskerk in de vorm van een deurcollecte of anderszins. Dankzij sponsoring van de plaatselijke Rabobank heeft de stuurgroep een budget om de culturele activiteiten te kunnen organiseren.
Versterking van de rol van de Dorpskerk als godshuis
Omdat dit jaar zowel Hemelvaart als Pinksteren in de maand mei vallen, is er voor gekozen om maar één eredienst in historischkader te plaatsen. Dit is de eredienst van 27 april 2008 geworden, waarin ds.George Nagel - oud wijkpredikant - voorganger was.
In vervolg op het programma van vorig jaar werd er in deze eredienst aandacht besteed aan de ontwikkeling van de kerkmuziek en de wijze van zingen ervan. In de Dorpskerkgemeente wordt steeds nadrukkelijker aandacht besteed aan de wijze waarop er invulling wordt gegeven aan de liturgie. Ook de kerkmuziek speelt daarbij een belangrijke rol.
De Psalmberijming van Datheen, waar vorig jaar mei aandacht aan werd besteed, werd na een lange voorbereidingstijd in 1773 opgevolgd door een nieuwe psalmberijming. Deze nieuwe berijming werd ‘Op last van de Hoogmogende Heeren Staten Generaal der Vereenigde Nederlanden, uit drie voorgaande berijmingen samengesteld’. Op veel plaatsen werd het psalmgezang onder de loep genomen. In het naburige Dordrecht werd de “aloude Zangwyze op heele en halve Noten wederom in gebruik gebragt, na dat te dien einde sedert eenigen tyd aen de Beminnaers van stichtelyk Psalmgezang, tweemael ter weke een uer, gelegenheid was gegeven om zig daer aen te gewennen”. In Vlaardingen en Maassluis leidden pogingen tot herstel van het oorspronkelijke ritme zelfs tot een waar volksoproer. In veel steden en dorpen werden orgels gebouwd om het psalmgezang te verbeteren.
Nederland kent nu nog vele beroemde orgels uit de 18e eeuw, al is er veel van het oude pijpwerk in de loop der eeuwen bij restauraties vervangen *). Bekende voorbeelden van orgels uit die periode vinden we in de Oude Kerk van Amsterdam (1726), de Grote Kerk van Leeuwarden (1727), de Grote Kerk van Gouda (1736), de Grote Kerk van Haarlem (1738) om maar een paar beroemde orgel te noemen. Ook in onze regio treffen we prachtige orgels aan uit de 18e eeuw, zoals: het beroemde Garrels orgel uit de Groote kerk van Maassluis (1732), het Bätz-orgel van de Maartenskerk in Mijnsheerenland (1750) en het Hess-orgel van de Oude Kerk van Rotterdam-Charlois (1784). *) bron: Encyclopedie, Het historische orgel in Nederland
Versterking van de rol van de Dorpskerk als cultureel centrum
Vorig jaren is er aandacht besteed aan de componisten Mozart en Buxtehude.
In 2008 kwam de kerkelijke en de wereldlijke muziek uit de 18e eeuw aan de beurt.
Onder het motto “Er zit muziek in de Dorpskerk” werden er drie muzikale avonden georganiseerd.
De ontwikkeling van de psalmen in de kerkmuziek
In aansluiting op de eredienst van 27 april waarin de nieuwe psalmberijming uit 1783 al aan de orde kwam, werd er op woensdag 14 mei een muzikale lezing gewijd aan de ontwikkeling van de Psalmmuziek in de achttiende eeuw en de gevolgen voor kerk en samenleving. In die tijd stonden kerkelijke en wereldlijke muziek nog erg dicht bij elkaar. Wijzigingen in de kerkelijke muziek leidden soms heftige reacties in de burgerij. Een heel bekend voorbeeld daarvan is het Psalmenoproer in Maassluis en Vlaardingen in 1775/1776.
Merkwaardig genoeg was het niet een nieuwe psalmberijming die tot deze volksopstand aanleiding gaf, maar een nieuwe wijze van zingen. In Vlaardingen en Maassluis leidden pogingen tot een aanpassing van de zingtrant zelfs tot een waar volksoproer. In veel steden en dorpen worden orgels gebouwd om het psalmgezang te verbeteren. Het Psalmenoproer van Maassluis is bekend geworden door de schrijver Maarten ’t Hart, die er een boeiende roman over schreef.
De Stuurgroep Toekomst Dorpskerk is bijzonder blij om een van de grootste kenners van de psalmmuziek, de kerkmusicus Dr. Arie Eikelboom, bereid hebben gevonden om het boeiende verhaal dat hij hierover heeft gemaakt, ook in Barendrecht te vertellen. Eerder deed hij dit o.a. in de Groote Kerk van Maassluis en in de Haagse Kloosterkerk. Arie Eikelboom verzorgde deze muzikale avond samen met de bekende organist Jaap Kroonenburg. Helaas kon de schrijver Maarten ’t Hart om gezondheidsredenen niet aanwezig kunnen zijn, maar de geschiedenis van het Psalmenoproer werd door Arie Eikelboom zeker zo goed belicht. Daarbij werden ook de aanwezigen zelf betrokken, zodat men de gevolgen van de verschillen in ‘de oude en de nieuwe zangwijze’ zelf kon ervaren. Met Jaap Kroonenburg op het Dorpskerkorgel werd het een unieke avond zowel voor liefhebbers van geschiedenis als ook voor de liefhebbers van muziek.
De overgang van de barok naar het rococo
De kunsthistorica Carla Hendriks en onze kerkmusicus Hans van Gelder hebben op woensdag 21 mei 2008 een culturele avond verzorgd. Daarbij werd enerzijds aandacht besteed aan de overgang van de barok naar het tijdperk van het rococo. In beeld en geluid werden de stijlkenmerken gepresenteerd met voorbeelden van schilder- en beeldhouwkunst, muziek, architectuur en mode. Anderzijds werd de muziek van de zonen van Joh. Seb. Bach centraal gesteld en toegelicht. De jonge organist Sander van den Houten en de dwarsfluitiste Judith Hofman hebben composities van Wilhelm Friedemann, Carl Philipp Emanuel en Johann Christoph Friedrich Bach uitgevoerd.
Concert Harmonievereniging Barendrecht
In 2007 hebben meerdere ensembles van de harmonievereniging op verzoek van de stuurgroep hun medewerking verleend aan de mei-activiteiten.
Voor hen is de Dorpskerk als podium voor hun concerten zo goed bevallen dat zij ook dit jaar hun medewerking hebben verleend aan de mei-activiteiten. Dit past uitstekend binnen het motto van de Stuurgroep 'Er zit muziek in de Dorpskerk'.
Op zaterdagavond 24 mei heeft dit concert plaats gevonden in de Dorpskerk. Het concert werd verzorgd door het harmonieorkest en door een trombone-ensemble en een fluitkwintet. Er werd een zeer gevarieerd programma gespeeld, waarbij moderne en klassieke muziek elkaar afwisselen.
Versterking van de rol van de Dorpskerk als Rijksmonument
|
In de afgelopen twee jaren werden er een kerken- en orgelpaden georganiseerd naar de dorpskerken van Rhoon, Poortugaal, Heerjansdam, Kijfhoek en Hendrik Ido Ambacht.Dit jaar bezochten we drie Zwijndrechtse kerken.
Op zaterdag 24 mei 2008 werd er een kerken- en orgelpad georganiseerd naar de Hervormde Dorpskerk van Zwijndrecht, de Pietermankerk en Gereformeerde Bethelkerk beiden eveneens in Zwijndrecht. In deze drie kerken werd er een korte toelichting gegeven over de geschiedenis van het kerkgebouw en het orgel. Aansluitend verzorgden Hans van Gelder en de plaatselijke organisten korte orgelbespelingen, zodat een goed beeld kon worden verkregen van de historische kerkgebouwen en de daar aanwezige orgels.
|
Informatie over de te bezoeken kerken
|
De Pietermankerk - Zwijdrecht
Het Pietermankerkje is het enig overgebleven gebouw van het vroegere dorp Heer Oudelands Ambacht. De precieze ontstaansdatum is onbekend, maar Heer Oudelands Ambacht was reeds voor 1331, de bedijking van de Zwijndrechtse waard, bewoond. De naam Pieterman is mogelijk ontleend aan een 17e eeuwse schout die ook eigenaar was van de herberg, die in de buurt van deze kerk stond.
De kerk is waarschijnlijk rond 1334 gebouwd en daarmee is het de oudste kerk van de Zwijndrechtse Waard. Archeologisch onderzoek wees uit dat in de 15e eeuw de kerk ingrijpend is veranderd. Fundamenten zijn gevonden buiten het bouwwerk en deze tonen een groter schip dan het huidige. In 1790 is de kerk verbeterd en verfraaid, en in 1839 behoorlijk gerestaureerd. In 1924 werd de toren vernieuwd en verdween de achthoekige spits om plaats te maken voor een vierkante.
|
|
De Pietermankerk heeft nagenoeg dezelfde omschrijving als de Kijfhoekkerk, die in 2007 werd bezocht. In de kerk vormen de eenvoudige houten preekstoel uit 1690, de doopvont uit de 15e eeuw, een priesterzerk uit 1520 en enkele grafzerken uit de 17e eeuw elementen van grote historische waarde. In de toren hangt een klok uit 1606. In 1976 dreigde het monument voorgoed te verdwijnen. Pas in 1985 werd er gerestaureerd voor 1,3 miljoen gulden, waarbij niet is gepoogd het gebouw in zijn oorspronkelijke toestand te reconstrueren, maar men heeft zoveel als mogelijk elementen uit de latere stijlperioden gehandhaafd, waardoor de kerk de neerslag van haar eigen geschiedenis is gebleven.
|
 |
|
De Oude Kerk - Zwijndrecht
De oudste geschiedenis van de dorpskerk van Zwijndrecht, plaatselijk de Oude Kerk genoemd, gaat terug naar de tijd van de Hoekse en Kabeljauwse twisten. Toen Willem IV, graaf van Holland en Zeeland sneuvelde. Besloot zijn zuster Margaretha ter zijner gedachtenis een kapel te stichten die Willem IV had voorgenomen op te richten.
|
|
Margaretha, echtgenote van keizer Lodewijk van Beieren schreef op 6 juni 1346 een brief, die nog bestaat, en waarin zij meedeelde "eene Capeltie te funderen ende te doteren, in den name des goeden Sinte Jorys ende te setten in onsen lande van Zwyndrecht teghens Dordrecht ouer bi den vere". Deze akte betekende het begin van de kerk in Zwijndrecht. Even leek het er op dat het kerkje geen lang leven beschoren zou zijn. Een oud document vertelt hoe in 1362 door "den groeten storme omtrent Sinte Agnietendach" de grafelijke kapel in Zwijndrecht "overeynde woeye". Ook al die eeuwen die daarna kwamen en gingen, zijn niet ongemerkt aan de kerk voorbijgegaan. Maar er staat nog steeds een kerk als een versteende getuige van die strijdlustige graaf en zijn devote gelofte.....
|
 |
|
Orgel - Oude Kerk
In 1884 werd er voor het eerst een orgel in de Oude Kerk geplaatst door de Leidse orgelbouwer Van Gelder. Dit orgel heeft tot 1959 in de Oude Kerk gestaan. In dat jaar besloot de kerkenraad een nieuw orgel te laten bouwen in de oude historische kas door de firma Verweijs uit Amsterdam. Het nieuwe orgel kreeg een electro-pneumatisch systeem en telde 22 stemmen. In 1964 werd de kerk gerestaureerd. Mede als gevolg van de daarbij aangebrachte heteluchtverwarming en het ontbreken van een luchtbevochtigingsinstallatie gingen de windladen van het orgel scheuren. Er werd opdracht gegeven aan orgelbouwer Scheuerman uit Rotterdam om het orgel te restaureren. Op het hoofdwerk kwam er bovendien nog één stem bij, namelijk een prachtige Cornet 4"- sterk, zodat het orgel op dit moment beschikt over 23 stemmen, verdeeld over twee klavieren en pedaal.
In 1987 werd het orgel weer in gebruik genomen.
|
|
De Gereformeerde Bethelkerk - Zwijndrecht
De Bethelkerk werd in eerste aanleg gebouwd in 1890. Het gebouw is ontworpen als een voor de eerste jaren van de Doleantie (1886) typerende zaalkerk, eenvoudig maar stijlvol van architectuur, prominent aanwezig in het straatbeeld van de Rotterdamseweg. In 1913 werd het kerkgebouw uitgebreid met een dwarsvleugel, waardoor de kenmerkende T-vormige plattegrond ontstond. In 2006 is de kerk, na een jaar gesloten te zijn geweest wegens een ingrijpende restauratie weer in gebruik genomen. Tevens is er een multifunctionele ontmoetingsruimte aangebouwd.
Orgel - Bethelkerk
Tot 1899 maakte men waarschijnlijk gebruik van een harmonium. In 1899 werd opdracht gegeven voor de bouw van een orgel, dat na de orgels van de Hervormde kerken van Rijsoord (1864), Heerjansdam (1869) en Zwijndrecht (1884) het vierde orgel was in de Zwijndrechtse Waard.
Voor de bouw werd dezelfde orgelmaker ingeschakeld die in 1884 het orgel in de Oude Hervormde Kerk had geleverd: de firma Van Gelder te Leiden. Na het overlijden van Jan van Gelder in 1895 werd diens zaak voortgezet door zijn weduwe en zoon. Een belangrijke rol speelde meesterknecht Gerrit van Leeuwen, welke in 1903 voor zichzelf begon. Waarschijnlijk is hij de eigenlijke maker van het orgel in de Bethelkerk. Het orgel werd op woensdag 22 augustus 1900 in gebruik genomen.
Door de sterke achteruitgang van het orgel werd het in 1942 omgebouwd naar een volledig elektro-mechanische tractuur door de orgelbouwer Bern. Pels & Zoon uit Alkmaar. In 1947 werd het verbouwde orgel in gebruik genomen. Na de ombouw in 1947 is het orgel niet noemenswaardig meer gewijzigd.
In 2006 is het orgel gerestaureerd door orgelbouwer A. Nijsse & Zoon te Oud Sabbinge, waarbij het zijn mechanische tractuur weer heeft terug gekregen. Het goede pijpwerk is behouden gebleven en er zijn enkele nieuwe registers aangebracht. In het orgel staan 1730 pijpen.
|
Een fotoimpressie van de meiaktiviteiten in 2008
|
De Barendrechtse Dorpskerk moest het in de 18e eeuw nog zonder orgel doen, er was gewoon geen geld beschikbaar. De gemeentezang werd ondersteund door een voorzanger.
In de eredienst van 27 april werden enkele psalmen uit die nieuwe berijming van 1783 gezongen, waarbij natuurlijk aandacht werd besteed aan ‘de oude en de nieuwe zangwijze’. Dankzij de medewerking van Irene Kleijwegt - alt , Hans van Gelder - orgel en onze oud -wijkpredikant ds. George Nagel, is het een bijzondere kerkdienst geworden.
|
|