De Dorpskerk een internationaal beschermd monument

De oudste geschiedenis van het Dorp
In het jaar 1006 kwam een gebied, waarin het huidige dorp Barendrecht ligt, in handen van het bisdom Utrecht. Het maakte deel uit van de Riederwaard. Er was sprake van drie ambachten: Carnisse, West- en Oost Barendrecht. Het gebied werd reeds in de 12e eeuw bewoond. In 1374 overstroomde het hele gebied. Pas na 110 jaar (!) in 1484 besloot men het Binnenland van Barendrecht opnieuw in te polderen. Onderstaande kaarten geven enerzijds een indicatie van de grenzen van de drie genoemde ambachten en anderzijds een overzicht van de bedijkingen van de polders langs de Oude Maas.
De kaarten die zijn gemaakt door de heer A.M. Overwater en via de Historische vereniging welwillend ter beschikking getseld

De (oudste) kerk van Barendrecht
Het Evangelie van Jezus Christus was al vroeg bekend in deze streek. Er is al omstreeks het jaar 1100 sprake van een kerk in het ambacht Carnisse. Qua ligging wordt gesproken over het eilandje 'Den Ouden Dijck'. Bekend is dat deze omgeving in 1361 werd bedijkt, maar in 1374 overstroomde het hele gebied inclusief die kerk, die op een terp was gebouwd, om de kerk ten tijde van overstromingen bescherming te bieden. Nadat de oorspronkelijke kerk (die mogelijk op dezelfde plaats heeft gestaan als de huidige Dorpskerk) bij de overstroming van 1374 verloren ging, werd de parochie opgeheven en waren de overgebleven mensen van het zwaar gehavende dorp kerkelijk aangewezen op Heerjansdam.
De huidige Dorpskerk is dus niet de eerste kerk van wat nu de gemeente Barendrecht is!

Het oudste document, dat spreekt van een kerk in (West) Barendrecht, is een akte gedateerd 18 februari 1264. Deze, in het Latijn gestelde, akte bevindt zich in het nationaal archief. Daarin staat onder meer beschreven de stichting van een kerk in Barendrecht, verder wordt vermeld dat het patronaatsrecht van deze kerk toebehoort aan de Abdij van Sint Paulus te Utrecht.

Een andere bron spreekt als volgt:
"De kerck van Barendrecht staende jegenwoordigh onder West-Barendrecht is gestelt bij de ingelanden van 't Oude land van Barendrecht als klaerlijck te sien is  in de reekeningen van de selve lande van de jaren 1510, 1511, 1512, alwaer staen alle d'kosten van 't genen tot deselve kerck soo van een vont, kaske tot relequien, die als tot aanbouw van deselve verstrekt sijn, als mede dat de Vrouwe van Wassenaar als doen Vrouwe van Oost-Barendrecht daer over is gesproocken, ende dat selve kerck op den anderen dag in Mey 1512 is geweijt: ende liggen de drie voorgemelde reekeningen in de lange houte kist, staende op het comptoir van mij H. v.d. Dussen, heer van Oost-Barendrecht.

Eind 14e eeuw werden er nieuwe plannen gemaakt voor kerkbouw. In 1510 werd begonnen met de bouw van de huidige kerk. Het polderbestuur, het Heemraadschap, heeft de Dorpskerk gesticht en de bouwmaterialen ervoor aangekocht. Overigens blijkt uit een telling in het jaar 1515 dat Barendrecht toen zo'n 250 parochianen telde. Overigens zijn er bij de restauratie van de kerk in 1960/1962 in het schip van de huidige kerk resten gevonden van een muur, die erop zouden kunnen wijzen dat er nog een kapel van veel oudere datum op deze locatie heeft gestaan. Helaas is daar bij de toenmalige restauratie geen aandacht aan geschonken en ook niet gefotografeerd. De Dorpskerk verbergt dus nog steeds een geheim . . .

De oorspronkelijke Dorpskerk was een één-beukige kerk met een driezijdige koorsluiting en dus veel kleiner dan het huidige gebouw. Ruim de helft van haar eeuwenoude bestaan heeft de kerk deze geringe omvang gehad. (zie tekening) 
Hoe de dakruiter er uit heeft gezien, is niet bekend. Maar omdat de huidige luidklok er al in hing, moet die ongeveer zo groot zijn geweest als de huidige toren.
Zoals gebruikelijk voor kerken uit die periode ligt ook deze historische kerk 'georiënteerd', dat wil zeggen dat de kerk is gebouwd met het altaar gericht naar het oosten gericht op het 'Heilige' Jeruzalem.

De kerk werd ingewijd op 2 mei 1512.
Dat betekent dat het kerkgebouw in 2012 vijfhonderd jaar bestond, hetgeen op indrukwekkende wijze is gevierd.

Het grootste geheim
Het tot nu toe best bewaarde geheim van de Dorpskerk is de naam van de heilige naar wie het godshuis is genoemd bij de inwijding. Er is in de afgelopen jaren diepgaand onderzoek gedaan naar dit geheim, maar het is nog steeds niet bekend!

                            WIE HELPT ONS OM DIT GEHEIM TE ONTHULLEN???

Sinds 2 mei 2012 een internationaal beschermd monument!
De Barendrechtse Dorpskerk prijkt reeds lang op de lijst van Rijksmonumenten, maar sinds het 500-jarig bestaan van het 'oudste huis van Barendrecht' in mei 2012 heeft de Dorpskerk de status gekregen van 'internationaal beschermd monument'. De Stuurgroep Toekomst Dorpskerk is het gemeentebestuur bijzonder dankbaar voor dit prachtige jubileumcadeau! Het geeft aan de Stuurgroep een extra impuls om zich te blijven inzetten om de plaats die de Dorpskerk heeft in het hart van de Barendrechtse samenleving verder te versterken. Het schildje is een internationaal erkend herkenningsteken, aangebracht op grond van het Verdrag van 's-Gravenhage van 1954, inzake de bescherming van cultuurgoed bij een gewapend conflict. In 1999 op initiatief van UNESCO en Nederland aangevuld met een tweede protocol waardoor het Cultuurgoederenverdrag ook van toepassing is bij interne conflicten.