Restauratie muren Dorpskerk - 2013

Op deze pagina wordt verslag gedaan van één van de twee projecten die in de Dorpskerk in 2013 zijn uitgevoerd: 
De restauratie van de Dorpskerk-muren.

Ga voor het projectverslag van de renovatie van het Dorpskerkorgel naar pagina >> Renovatie Dorpskerkorgel

De aanleiding
De 500-jarige Dorpskerk is een beschermd Rijksmonument en dat geeft enerzijds een bijzondere status aan het kerkgebouw, anderzijds betekent het dat er door de rijksoverheid over de schouders van de eigenaren wordt meegekeken naar de staat van onderhoud van het gebouw. De stichting Monumentenwacht voert regelmatig grondige inspecties uit, ook op minder toegankelijke plaatsen. Zij geeft de eigenaar in hun rapportages adviezen voor onderhouds- en/of herstelwerk, in volgorde van belangrijkheid. Met het rapport weet de eigenaar hoe het monument ervoor staat en wat er moet gebeuren om het monument, tegen zo beperkt mogelijke kosten, in goede staat te houden. Degenen die het kerkgebouw kennen weten dat met name de zuidelijke muur al vele jaren een zorgenkind is. Deze muur is van 1850 tot 1960 begroeid geweest met klimop. Dit heeft een desastreuze uitwerking gehad op het metselwerk van deze muur. Bij de vernieuwing van de glas-in-loodramen in 2004 zijn de slechtste plekken gerepareerd, maar een grondige renovatie kon niet uitblijven. De kerkrentmeesters worden sinds enkele jaren begeleid door architectenbureau Lakerveld, die een tienjarenonderhoudsplan heeft opgesteld en tevens een aantal renovatieprojecten heeft voorbereid. De renovatie van de muren is het eerste grote project in dit kader. Later zal een renovatie van de monumentale kansel en van de 'boerenbank' aan de orde komen. Nadat een aanvraag voor subsidie door de overheid was afgewezen werd besloten om de renovatie met eigen middel uit te voeren om de staat van het monument niet achteruit te laten gaan. In 2012 verleende de Gemeente Barendrecht na overleg met de plaatselijke monumentencommissie vergunning om het stucwerk van de binnenmuren te renoveren alsmede de zuidelijke buitenmuur te behandelen tegen vochtdoorslag. Dankzij de goede samenwerking met de gemeente Barendrecht en haar Monumentencommissie is de vergunningprocedure goed en snel verlopen. Vervolgens is er door het gespecialiseerde architectenbureau Lakerveld een aanbestedingsprocedure gehouden. De bekende renovatie-aannemer Jurriëns-Huurman uit Delft had de aanbieding met de beste prijs/kwaliteitverhouding. De werkzaamheden zijn in april 2013 gestart en in augustus 2013 afgerond. Hieronder het voortgangsverslag per week in chronologische volgorde. De foto's zijn van kerkrentmeester Simon Hoek.

Dorpskerk in de steigers (week 14)
In het najaar van 2012 en het voorjaar van 2013 is achter de schermen gewerkt aan de voorbereiding van de restauratie van de muren van het kerkgebouw. Deze week is door het College van Kerkrentmeesters opdracht verstrekt aan aannemer Jurriëns uit Delft voor de renovatie van de muren van de kerk. Het CvK heeft de opdracht vooralsnog beperkt tot de zuidmuur muur, omdat er onvoldoende middelen beschikbaar gesteld kunnen worden om ook de andere muren aan te pakken. Bij de start van het project was nog onduidelijk of door externe financiering het totale project toch nog gerealiseerd worden. De aannemer startte in de week van 8 april met de werkzaamheden aan de 500 jaar oude zuidmuur. 

Dorpskerk in de steigers (week 15)
Om de kosten van het restauratieproject van de Dorpskerkmuren te drukken zijn vrijwilligers deze week bezig geweest met het verwijderen van de bestrating langs de buitenzijde zuid- en de zuidoostmuren. De aannemer zal langs de muur een sleuf graven, zodat de buitenmuur onder het maaiveld kon worden voorzien van een bitumenpleister om het intrekken van vocht tegen te gaan. De foto's geven een beeld van dit vrijwilligerswerk.

Dorpskerk in de steigers (week 16)
Aannemer Juriëns is deze week begonnen met zijn activiteiten. Aan de buitenzijde van de zuidgevel en de oostgevel is de fundering blootgelegd. Daarbij bleken enkele hemelwaterafvoeren afgebroken te zijn. Dat was niet voorzien. Verder bleek de fundering zo goed te zijn aangestort met een betonnen voet dat minder graafwerk nodig was. De gegraven sleuf is afgezet met hekwerk. Ook de werkzaamheden in de kerkruimte zijn begonnen. Zo is het orgel volledig ingepakt, dat geldt ook voor de kansel, die de komende maanden niet gebruikt kan worden. Deze voorbereidingen zijn getroffen om komende week te beginnen met de bouw van steigerwerk. Tegen de hele zuidmuur komt steigerwerk te staan, dat volledig zal worden afgeseald en worden voorzien van een afzuiginstallatie. Daarmee zal stofoverlast in de kerk tijdens het afbikken van het pleisterwerk nagenoeg geheel worden voorkomen. Tijdens de renovatie zijn de erediensten namelijk gewoon door gegaan, maar met enige overlast diende rekening gehouden te worden.

De (lege) orgelkas is helemaal
ingepakt tegen stofoverlast.

Ook de kansel kreeg een
beschermend jasje.

een van de afgebroken
hemelwaterafvoeren.

Toch orgelbegeleiding tijdens renovatie
Dankzij de welwillende medewerking van Tineke en Jan van der Meer beschikt de Dorpskerk tijdens de hele renovatieperiode over een prachtig electronisch Johannusorgel. De begeleiding van de gemeentezang gebeurt zowel met dit orgel alsook met de concertpiano van de Dorpskerk. In de praktijk is inmiddels gebleken dat dit een goed werkbare noodoplossing is.
20.04.13

'Een geschenk uit de hemel'
Die gedachte kwam als eerste op bij kerkrentmeester Hoek, toen hij medio april 2013 werd opgebeld door een lid van de Dorpskerkgemeente met de opmerking 'ik heb op de website gelezen dat er een probleem is met de financiering van de renovatie van de muren van de Dorpskerk. Hoeveel kom je te kort om het gehele renovatieproject uit te voeren?’. 'Zo’n € 45.000' was het antwoord van de kerkrentmeester. ‘Dan kan ik je hierbij toezeggen dat wij dat bedrag binnenkort via de Vrienden van de Dorpskerk zullen overmaken’. . . . . 'Dat is als het ware een geschenk uit de hemel, heel, héél hartelijk dank!', antwoordde de kerkrentmeester aan de gulle anonieme schenker en zijn vrouw. Lees verder >>  

Dorpskerk in de steigers (week 17)
In deze week is er zowel binnen als buiten de Dorpskerk hard gewerkt. In de kerkruimte werden de kansel en de boerenbank 'ingepakt', waarna de steigerbouwer is begonnen met het plaatsen van de steigers, die tot boven in de kerk reiken. Als de steigers in het schip van de kerk geplaatst zijn kan het werk aan de binnenmuren starten. Buiten de kerk werden voorbereidingen getroffen om het onderste deel van de buitenmuur te gaan injecteren. Bij het uitvoeren van een proef bleek dat het geinjecteerde water niet alleen op verschillende plaatsen uit de muur naar buiten kwam, maar dat het water zelfs op de kerkvloer verscheen. Vervolgonderzoek wees uit dat de gemetselde onderste meter van de zuidmuur  bestaat uit een voorgemetselde klampmuur met daarachter een smalle spouw. Die muur en de achterliggende spouw bleken doordrenkt te zijn van optrekkend vocht en regenwater dat langs de muur in de spouw loopt. In vorstperiodes heeft dat geleid tot breuk van de zogenaamde koppenlagen, die de verbinding tussen de kerkmuur en de voorzetmuur verzorgden. Op sommige plaatsen werd de voorzetmuur slechts op de plaats gehouden door het voegwerk, de achterliggende metselspecie bleek verkruimd. Met deze onderzoeksresultaten lijkt de belangrijkste oorzaak van alle problemen van de zuidmuur te zijn gevonden. In nader overleg tussen kerkrentmeesters, architect en aannemer moest worden vastgesteld wat de beste aanpak zou zijn om deze bron van alle problemen te elimineren.

De eerste steigers werden aangevoerd.

De Boerenbank was ter
bescherming ook ingepakt 

De opbouw van het steigerwerk
in volle gang 

De voorzetmuur was los komen te
staan van de zuidmuur 

Dorpskerk in de steigers (week 18 en 19)
Vanwege Koninginnedag en Hemelvaartsdag was er sprake van twee korte werkweken voor de aannemer. Het onderzoek naar de oorzaak van de natte zuidmuur werd voortgezet. Er werden een drietal boringen verricht om de status van het fundament van deze muur vast te stellen. Daaruit kwam vast te staan dat de kwaliteit van het metselwerk in die fundering zeer redelijk tot goed te noemen is. Het probleem beperkte zich dus tot de zogenaamde klampmuur, dat is ongeveer de onderste meter van die buitenmuur. Met name drie muurvakken dienden gerenoveerd te worden. Daar waar een aantal stenen uit de klampmuur werden verwijderd, trof men nog tal van haarwortels aangetroffen van 'de grote boosdoener': de klimopbegroeiing die zo'n 110 jaar tegen deze muur heeft gestaan. Binnen in de kerkzaal kwam de plaatsing van het steiger langs de zuidelijke muur gereed. Bovendien sealden de steigerbouwers het hele steiger met witte krimpfolie. Er werd een afzuiginstallatie aangebracht, zodat er tijdens het afhakken van het pleisterwerk geen stof in de kerkzaal kon komen. In deze weken werd het overleg tussen kerkrentmeesters, architect en aannemer over de beste aanpak van alle problemen voortgezet. De renovatie van orgel en de restauratie van de muren zijn bewijzen dat de Dorpskerkgemeente, gesteund door de Vrienden van de Dorpskerk, volop investeren in de toekomst van het oudste (en mooiste) godshuis van Barendrecht, zodat de eredienst er nog decennia lang elke zondag gevierd kan worden.

De holte achter de rollaag was
duidelijk zichtbaar.

Ook andere delen van de muur
stonden los van de hoofdmuur.

In één vak kwam een groot deel
van de klampmuur spontaan los.

Het steigerwerk langs de zuidmuur
was ingepakt met krimpfolie.

Dorpskerk in de steigers (week 20)
Nadat was vastgesteld dat het min of meer permanente vochtprobleem in de zuidmuur grotendeels werd veroorzaakt de status van de onderste meter van die buitenmuur, de zogenaamde klampmuur die er was voorgezet. In nauw overleg met de restauratiearchitect werd daarom besloten om de klampmuur van de eerste drie eerste vakken (vanaf de toren gerekend) inclusief de bijbehorende steunberen volledig te restaureren en de overige vakken te injecteren omdat de status van die vakken duidelijk beter is dan de overige. Tevens werd besloten om aan de binnenzijde die zuidmuur tot op het schone metselwerk te ontdoen van het pleisterwerk, in eerste instantie tot een een hoogte van 150 á 160 cm. Daarnaast zou de waterdichte toplaag van die hele muur worden verwijderd evenals alle slechte plekken in het stucwerk van die muur. Deze aanpassing moest er komen omdat de grote meerwerkpost aan de buitenzijde niet was voorzien in de vastgestelde begroting. Daarom was nader overleg tussen opdrachtgever, architect en aannemer over de aangepaste prijsvorming noodzakelijk.

Een kijkje achter de 'witte wand',
het klankbord van de kansel
was nauwelijks te herkennen.

Ook boven in de muur waren er
duidelijk drie losgekomen
stuclagen te onderkennen.

Van de zuidelijke binnenmuur
werden alle lagen pleisterwerk
verwijderd tot min. 1,5 m. hoogte 

De laagdikte van het oude
pleisterwerk varieerde nogal, zoals
uit deze voorbeelden blijkt.

Dorpskerk in de steigers (week 21)
Op basis van de besluitvorming in het overleg tussen opdrachtgever, restauratiearchitect en aannemer is aan de buitenzijde van de zuidmuur begonnen met het verwijderen van de klampmuur van de eerste drie eerste vakken (vanaf de toren gerekend) inclusief de bijbehorende steunberen. Daarbij bleek dat op sommige plekken het metselwerk in de achterliggende kerkmuur zodanig slecht was dat daar ook de dieper liggende lagen gesaneerd moesten worden. In die plekken werden nog haarwortels aangetroffen van de klimop die er zo'n 110 jaar tegenaan heeft gestaan en die een verwoestende werking hebben gehad op het metselwerk in deze muur. Aan de binnenzijde van die zuidmuur is het pleisterwerk tot op het schone metselwerk verwijderd, voorlopig tot een een hoogte van 150 á 160 cm. Daarnaast is de aannemer begonnen om de waterdichte toplaag van de hele zuidmuur te verwijderen, evenals alle slechte plekken in het stucwerk van die muur. Het bleek dat de 'sealing' van het grote steiger en het afzuigen van het stof goed gewerkt heeft.  Er was nauwelijks sprake van stof in de kerkruimte, dat bespaarde de koster en de kerkrentmeesters veel werk.

In vak 1 bleek veel extra
gesaneerd te moeten worden
in de achterliggende kerkmuur.

De haarwortels van de klimop uit
1850-1960 hebben een
verwoestende werking gehad. 

Ook in vak 2 was een kleine extra
sanering van de achterliggende
kerkmuur vereist. 

Dat zelfde gold voor vak 3.
Lekkages hebben hun sporen
achtergelaten.

Het achterliggende metselwerk
was slechter dan verwacht.
Een nieuwe tegenvaller! 

Van de binnenzijde van de
zuidmuur werd de onderste
anderhalve meter eerst gestript. 

Dat zelfde gold ook voor de
muur achter de trap naar
de preekstoel. 

In de hogerliggende delen van de
zuidmuur was het stucwerk
ook aan sanering toe.

Dorpskerk in de steigers (week 22)
Ogenschijnlijk waren er in week 22 weinig activiteiten in en rondom de Dorpskerk, maar die schijn was bedriegelijk. Deze week werd er achter de schermen hard gecalculeerd, gepland en onderhandeld tussen opdrachtgever (kerkrentmeesters), restauratiearchitect Lakerveld en aannemer Jurriëns over het vast te stellen minderwerk en meerwerk. De eerder vastgestelde veel slechtere binnen- en buitenzijde van de zuidmuur leidde uiteindelijk tot een bijstelling van de oorspronkelijke plannen. Het genoemde overleg resulteerde in het besluit om de oorzaken van de problemen met de zuidmuur grondig aan te pakken. Aan de buitenzijde moesten de klampmuurtjes van minimaal drie vakken opnieuw opgemetseld worden met uitkomende stenen en met monumentale stenen die van elders worden aangeleverd. Aan de binnenzijde van de zuidmuur  diende het oude pleisterwerk over de hele hoogte tot op het schone metselwerk te worden verwijderd omdat er teveel slechte plekken hoger in de muur waren gevonden. Waarna nieuw pleisterwerk aangebracht diende te worden. De bijstelling van de begroting heeft geleid tot een noodzakelijke verhoging van het budget van € 3000. De kerkrentmeesters moesten op zoek gaan naar sponsoren voor dit bedrag.

Dorpskerk in de steigers (week 23)
In de eerste week van juni is er hard gewerkt aan de zuidmuur. Aan de buitenzijde werd gestart met het opnieuw metselen van de klampmuur van  de eerste drie vakken. Uit bestaande klampmuur in de vakken vier en vijf werden enkele stenen verwijderd om nader onderzoek naar de kwaliteit van de achterliggende muur te verrichten. Daaruit bleek dat de klampmuur in die twee vakken, zoals verwacht, momenteel niet gesaneerd hoefde te worden en dat injecteren van de holle ruimten afdoende zou zijn. Aan de binnenzijde van de zuidmuur is deze week het pleisterwerk over de hele hoogte verwijderd. Dankzij de 'sealing' van het hele steiger en het afzuigen van het stof, hebben deze activiteiten weinig stof in de kerkruimte veroorzaakt. Toch moesten alle stoelen en banken 'even' worden opgefrist.

Het metselen van de nieuwe
klampmuur in vak 1 met
'nieuwe' 16e eeuwse stenen.

De klampmuren werden met 
ankers aan de oude
kerkmuur verankerd. 

Een afzuiginstallatie voorkwam dat
er veel stof in de
kerkruimte kwam.

Het stof dat bij het afhakken van
het pleisterwerk vrijkwam werd
via de nooduitgang afgezogen.

Meerdere containers met
het afgebikte stukwerk
werden afgevoerd.

Een blik op de 'schone' zuidmuur
op het hoogste
niveau van het steiger.

Bij de aansluiting van de draag-
balken op de muur was een
extra sanering vereist.

Dezelfde plek, nu in detail.
Hier werden enkele stenen 
ingeboet.

Blik op kansel en klankbord,
die goed waren ingepakt tegen
vallend puin.

Blik op de zuidmuur op het
middelste niveau van het
steigerwerk.

Ook de bekende 'roomse nis' in
de zuidmuur was
van pleisterwerk ontdaan.

Een ongebruikelijke kijk op
de trap naar de preekstoel.
De dooptuin was goed verpakt.

Dorpskerk in de steigers (week 24)
In de afgelopen week hebben de 'hakkers' al het verwijderde pleisterwerk van de zuidmuur afgevoerd en de ruimte achter de 'witte wand' schoongemaakt, zodat de stucadoor zijn werkzaamheden 'stofvrij' kon beginnen. Het nieuwe stucwerk bestond uit meerdere lagen. De eerste laag was een hechtlaag, ook wel 'sprits-laag' genoemd, naar de wijze waarop die op de muur werd aangebracht (spritzen=spuiten). Daarna volgde een 'raap-laag'. Daarna diende er een afwerklaag aangebracht te worden. Op de onderste anderhalve meter werd een bijzondere saneringsmortel als raap-laag aangebracht, zodat ook in de toekomst het vanuit de fundering optrekkend vocht kan verdampen. (het ademen van de muur). De stucadoor is afgelopen week begonnen met de eerste vakken te voorzien de sprits-laag en de raap-laag. Aan de buitenzijde werd verder gewerkt aan het opnieuw metselen van de klampmuur in de vakken twee en drie.

De sprits-laag op het 1e niveau,
daaronder is de raap-laag te zien
op niveau beganegrond.

Detailopname van de opgespoten
sprits-laag, die als hechtlaag dient
tussen stenen en raap-laag.

De mallen in de vensters dienen
om een scherpe hoek te kunnen
realiseren met het stucwerk.

De klampmuur in vak 1 en vak 2
zijn gereed, met uitzondering
van de rollaag en het voegwerk.

Dorpskerk in de steigers (week 25)
In de afgelopen week hebben een vijftal stucadoors constant doorgewerkt om de zuidmuur van nieuw pleisterwerk te voorzien. Het pleisterwerk is, zo als eerder gemeld, opgebouwd uit meerdere lagen. Op de afgebikte stenen is de 'spritslaag' aangebracht als hechtlaag, waarna een 'raap-laag' is aangebracht die soms meer dan een centimeter dik is. Daar waar dat nodig is wordt nog een tweede raap-laag aangebracht om de muur uit te vlakken. Daarna diende de 'top-laag' te worden aangebracht. Die bestaat uit meerdere dunne lagen fijn stucwerk. Afgelopen week zijn de verschillende lagen stuk voor stuk aangebracht op ongeveer tweederde van de zuidmuur. Aan de buitenzijde van de zuidmuur heeft de metselaar de klampmuur afgemaakt en is begonnen met het metselen van de 'rollaag', dat is de bovenste rij verticaal gemetselde stenen. Om esthetische reden zijn die stenen aan de bovenzijde schuin afgezaagd. Verder was de aannemers deze week bezig met de voorbereidingen voor het plaatsen van het steigerwerk in de noordelijke aanbouw.

De 'raap-laag' op het onderste
niveau, links en . . .

rechts van de preekstoel,
was gereed gekomen. 

Later in de week werd de
eerste top-laag aangebracht. 

Daarbij werd van boven naar
beneden gewerkt.

Het verschil tussen de top-laag
en de raap-laag was goed zichtbaar.

Buiten begon metselaar Wesley
begonnen met de rollaag.

De rollaag op de eerste steunbeer
is nu gereed gekomen.

Ook met de rollaag van het eerste
vak werd begonnen.

Dorpskerk in de steigers (week 26)
In week 26 hebben de stucadoors de 'toplagen' aangebracht op de gehele zuidmuur, daarmee was het stucwerk aan die oudste muur van de kerk afgerond. Dit pleisterwerk dient tot en met de bouwvakvakantie te drogen en volledig uit te harden. De architect heeft het werk geïnspecteerd en nog enkele kleine punten benoemd die nabehandeld dienen te worden. Achter de 'witte wand' werd alles schoongemaakt en voorbereidingen getroffen om het steigerwerk in week 27 te demonteren. Verder plaatste de steigerbouwer het grootste deel van het steigerwerk in de noordelijke aanbouw en dat werd ook daar 'gesealed' met witte folie. Daartoe moest één vak kerkbanken worden verplaatst naar het schip van de kerk. Dankzij de inzet van enkele vrijwilligers verliep dit goed. Ook hebben enkele dames de koster geholpen om de kerk weer goed schoon te krijgen voor het feestelijke weekend waarin de totstandkoming van de Protestantse Gemeente Barendrecht werd gevierd. Aan de buitenzijde van de zuidmuur werd deze week door de metselaar de 'rollaag' gemetseld.

Ook de muren van de
noordelijke werden  'ingepakt' . . .

 . . . zodat de kerk niet elke week
schoongemaakt hoefde te worden.

De toplaag van de zuidmuur is
gereed en kon gaan drogen.

Ook de kozijnen werden gestuucd,
met uitzondering van de montans.

Dorpskerk in de steigers (week 27)
Deze week is er een 'zicht' gekomen op het gerealiseerde deel van de renovatie van de zuidmuur. De steigerbouwers hebben het grote steiger afgevoerd en het nieuwe pleiserwerk is zichtbaar geworden. Van de kansel en de boerenbank is de bescherming verwijderd. Heel bijzonder is het feit dat een jong stel al heel lang geleden besloten had op in de Dorpskerk te trouwen, desnoods als die nog in de steigers zou staan. Dankzij de goede samenwerking met de aannemer kon dat op vrijdag 5 juli plaatsvinden in een kerk die al weer iets van haar oude glorie terug gekregen heeft. Achter de 'sealing' van de muren van de noordelijke aanbouw zijn deze week de slechte plekken uitgehakt en is de hele toplaag verwijderd. Daarmee werd het hakwerk nagenoeg beëindigd. Aan de buitenzijde was begonnen met het voegen van het metselwerk van alle vakken van de klampmuurtjes van de zuidmuur.

Vanwege oude lekkages werd
het stucwerk plaatselijk geheel
gesaneerd tot op de stenen.

De scheuren in de oostelijke
binnenmuur van de aanbouw
vereisten extra aandacht.

Van de noordelijke muur behoefde
alleen de toplaag maar te
worden gesaneerd.

Ook grote scheur in de westelijke
binnenmuur van de aanbouw
werd gesaneerd.

Zodra de beschermende folie was
verwijderd, kwam de vernieuwde
zuidmuur in beeld.

Toen ook het steigerwerk was
afgevoerd en de kansel uitgepakt,
kwam er vrij zicht op de muur.

De kerk was zelfs weer bruikbaar
voor een huwelijksinzegening:
bijna in oude glorie hersteld. . .  

Het bruidspaar vond de Dorpskerk
zo mooi, dat ze zelfs tijdens de
renovatie er wilden trouwen!

Het metselen van de
klampmuurtjes en de rollaag zijn
gereed, nu het voegwerk nog.

Er is weer 'geknipt voegwerk'
terug gekomen, zoals voorheen.
Echt ambachtelijk vakwerk!

Eerst werden de langsvoegen
met een voegijzer aangebracht
en 'geknipt' 

Tenslotte werden de stootvoegen
gevuld en daarna voeg voor
voeg met de hand 'geknipt'.

Dorpskerk in de steigers (week 28)
Deze week zijn de voorbereidingen getroffen om een nieuwe toplaag aan te brengen op de drie binnenmuren van de noordelijke aanbouw. Omdat de bestaande onderlaag op sommige plaatsen wellicht onvoldoende hechting zou kunnen bieden, zijn een tweetal proefstukken opgezet. In week 29 zal op beide stukken een 'trekproef' worden uitgevoerd. Daarna kan worden bepaald van welk materiaal de nieuwe toplaag moet worden samengesteld. Het stucwerk van deze muren zal nog vóór de bouwvakvakantie worden afgerond, zo is met de aannemer afgesproken. Omdat het steigerwerk langs deze muren na de vakantieperiode weer gebruikt gaat worden voor het sauzen, zal de tijdelijke herindeling van de zitplaatsen in de Dorpskerk gehandhaafd blijven tot al het schilderwerk gereed is. Aan de buitenzijde van de zuidmuur is deze week het voegwerk afgerond. Daarna is de afwatering van de bestaande betonnen funderingsconstructie verbeterd: de aansluiting van de muur op de betonconstructie is dichtgesmeerd met een speciale specie, die vervolgens is voorzien van een bitumenlaag. Aansluitend zijn alle hemelwaterafvoeren gerepareerd en is bouwsleuf weer dicht gegooid en het hekwerk afgevoerd. Vóór de vakantieperiode zal ook de bestrating rondom de zuidmuur weer in oude luister zijn hersteld.

Laatste deel van de westmuur
afgestoken: een stoffige klus.

De aansluiting van de zuidmuur op
de fundering wordt afgesmeerd ....

.... en vervolgens met een laag
bitumen waterdicht gemaakt.

Ook worden alle hemelwater-
afvoeren gerenoveerd.

De zandaanvulling voor de
bestrating is gereed.

De oude, bestaande scheur in de
westmuur is gesaneerd. 

Een proef om de hechting
op de oude laag te testen. 

Uitvoerder Jan Bezuijen, specialist in
restaureren en ...(zie separaat artikel).

Dorpskerk in de steigers (week 29)
Op grond van de aangebrachte proefstukken kon worden geconcludeerd dat de bestaande raap-laag voldoende hechting biedt voor de aan te brengen toplagen van de gekozen saneringsspecie. Het aanbrengen van die toplagen blijkt echter meer tijd te vergen dan verwacht. De stucadoors maken het stucwerk echter af voor dat zij eind week 30 van hun bouwvakvakantie gaan genieten. Deze week heeft electricien Roel Groen enkele leidingen in de muren ingefreesd, zodat de ontsierende kabelgootjes niet meer op de muur terug hoeven te komen. Aan de buitenzijde is de bestrating met de oude straatklinkertjes weer in oude luister hersteld langs de zuid- en de oostmuur. Daarmee is het werk rondom de Dorpskerk afgerond. Medio augustus zullen schilders bezit gaan nemen van de Dorpskerk om alle binnenmuren enkele malen te sauzen. Daarna komen de orgelbouwers om de renovatie van het Dorpskerkorgel af te ronden.

Westelijke muur noordbeuk:
twee top-lagen aangebracht.

Noordelijke muur noordbeuk:
eerste top-laag aangebracht.

Oodstelijke muur noordbeuk:
De oude raap-laag.

De klinkerbestrating is weer
in oude luister hersteld.

Dorpskerk in de steigers (week 30)
Zoals in week 29 gemeld, heeft het stucwerk van de muren van de noordbeuk iets meer tijd gevergd dan gepland. Dat wordt mede veroorzaakt door het feit dat er kleinere muurvlakken zijn en het afwerken meer precisie vereist. Aan het einde van week 30 is het stucwerk van alle muren van de noordbeuk gereed gekomen. Nu resten nog de twee kleine muurvlakken onder de orgelgalerij. Die moeten worden voorzien van een nieuwe toplaag. Dan zal op maandag 29 juli al het stucwerk zijn afgerond. De bouwvakvakantie wordt benut om de muren goed te laten drogen. Ná de vakantie vindt er nog een eindcontrole plaats van het stucwerk en zullen eventuele oneffenheden worden weggewerkt. Vanaf 12 augustus nemen de schilders de Dorpskerk dagenlang in bezit en direct aansluitend zal het steigerwerk worden afgevoerd en zullen de orgelbouwers weer terugkeren om de renovatie van het Dorpskerkorgel af te ronden. Het eind van de restauratie van de muren komt in zicht.

Oostelijke muur van de noordbeuk
toplaag vergt percisie werk. 

De 'zwikken' van de noordmuur
hebben ook een nieuwe toplaag. 

De toplaag van de noordmuur
is nu helemaal gereed.

De raap-laag onder de orgelgalerij,
vakmanschap=meesterschap! 

Dorpskerk in de steigers (week 31 en 32)
Op maandag 29 juli heeft de stucadoor de laatste twee muurdelen onder de orgelgalerij van een nieuwe toplaag voorzien, nadat eerder een tweetal slechte stukken tot op het schone metselwerk waren gesaneerd. Gedurende deze vakantieweken hebben de muren de gelegenheid gekregen om te drogen. Het warme weer heeft daarbij goed geholpen. Terwijl de aannemer en de architect van hun vakantie genoten, hebben Dorpskerk-vrijwilligers het complete steigerwerk in de noordbeuk en de ramen stofvrij gemaakt. De stofzuiger van de koster heeft overuren gemaakt, met het resultaat dat de schilder in week 33 kan beginnen met het sauswerk van de muren van de noordbeuk. Een vochtmeting die op 8 augustus werd uitgevoerd door een deskundig adviseur, heeft bevestigd dat de muren droog genoeg zijn om het sauswerk te kunnen uitvoeren.

Dorpskerk in de steigers (week 33)
Na de bouwvakvakantie heeft aannemer Jurriëns zijn werkzaamheden weer opgepakt. Bij de keuring van het stucwerk zijn een aantal kleine gebreken vastgesteld die eerst gerepareerd dienen te worden, voordat de schilders kunnen starten. Deze week is alles gereed gemaakt voor de komst van de schilders. De witte foliewand die het steigerwerk aan het oog onttrok, is zorgvuldig verwijderd. Nu zijn alle wanden weer zichtbaar en kunnen de kerkgangers met eigen ogen constateren hoe de muren zijn opgeknapt. Aangezien er pas op 19 augustus een stukadoor beschikbaar is, loopt het schilderwerk enige vertraging op. De komst van de orgelbouwer werpt zijn schaduw vooruit: orgeladviseur Cees van der Poel heeft het pijpwerk dat in de kerk is achtergebleven deze week gecontroleerd. Daarbij is met name de herkomst van het pijpwerk gecheckt, zodat het goed beschreven kan worden in het boekje dat in voorbereiding is en bij de heringebruikname van het Dorpskerkorgel zal verschijnen. Zie verslag orgelrenovatie >> webpagina Renovatie Dorpskerkorgel

Het stucwerk van de west- en
de noordmuur is gereed . . .

. . . dat geldt ook voor de oostmuur.
De steigers wachten op de schilders.

De orgeladviseur checkt het
pijpwerk t.b.v. de documentatie.

Dorpskerk in de steigers (week 34)
Nadat de laatste reparaties aan het stucwerk waren afgerond, hebben de schilders de muren van de noordbeuk en de westmuur onder en boven de orgelgalerij twee maal gesausd. Nadat dit was afgerond, kon de bescherming van de lambrisering worden verwijderd. Een van de kerkrentmeesters heeft alle 552(!) ruitjes van de ramen van de noordbeuk aan de binnenzijde grondig gereinigd. Ook de gordijnen  van de twee ramen van de oostmuur van de noordbeuk, die door een extern bedrijf zijn gereinigd, zijn weer opgehangen, zodat dit gedeelte van de kerk er weer 'spic en span' uit begint te zien. Nadat aan de buitenzijde van de zuid- en de oostmuur alle mosvorming is verwijderd, zijn die muren bespoten met bijenwas. Dit moet toekomstige indringing van vocht tegengaan. Een nieuwe tegenslag openbaarde zich toen bleek dat het stucwerk van de grote zuidmuur (waar de kansel hangt) volgens nieuwe metingen nog niet droog genoeg zou zijn om te kunnen sauzen. Er is deze week is discussie is ontstaan tussen de externe deskundigen over de gemeten vochtwaarden in de muur. Daardoor moest er worden besloten om het sauswerk van die muur uit te stellen tot er eenduidig kan worden vastgesteld of de muur droog genoeg is om te kunnen sauzen.

Het nieuwe stucwerk moest op de
aansluitingen gerepareerd worden.

Ook het stucwerk van de zuidmuur
moest plaatselijk bijgewerkt worden.

De muren worden tweemaal gesausd.
Een groene folie beschermt de ramen.

Muren zijn gesausd; de bescherming
van de lambrisering wordt verwijderd.

De buitenmuren worden ingespoten 
met vloeibare bijenwas.

Met name de rollaag krijgt een
extra behandeling met bijenwas.

Dorpskerk in de steigers (week 35)
Deze week begon voor de verantwoordelijke kerkrentmeesters al vroeg, om precies te zijn om kwart voor zeven 's morgens . . . Het was het begin van een cruciale en hectische week in de Dorpskerk. Als eerste hebben Tineke en Simon samen met uitvoerder Jan Bezuijen behoedzaam de enorme zwarte lap plastic verwijderd waarin het Dorpskerkorgel ruim een half jaar in verpakt is geweest ter bescherming tegen bouwstof. Deze operaties is zonder probleem verlopen. Aansluitend gingen zowel de steigerbouwers als de orgelbouwers aan het werk. Terwijl het grote steiger (dat enkele weken in de Noordbeuk heeft gestaan) werd afgevoerd door de voordeur, brachten de orgelbouwers alle gerenoveerde onderdelen van het orgel de kerk binnen via de andere deur. Die operatie verliep eveneens vlekkeloos. Wat restte was een kerkzaal die heel nodig een grote schoonmaakbeurt nodig had. Dankzij de geweldige inzet van ruim 15 vrijwilligers op maandagavond én 25 vrijwilligers op dinsdag was de hele Dorpskerk inclusief alle banken en stoelen, de kansel en het overige monumentale houtwerk, alle grafzerken weer helemaal schoon en waar nodig in de boenwas gezet. Ook de monumentale kaarsenkronen zijn gepoetst en blinken weer als voorheen. Het terugplaatsen was van alle banken en stoelen was een flinke klus voor de aawezige sterke mannen. De koster trakteerde zoals gebruikelijk bij dit soort schoonmaakoperaties op iets heerlijks bij de koffie, hetgeen door de vrijwilligers zeer op prijs werd gesteld. Het geheel was een fantastisch stukje gemeente-zijn; héél veel dank voor alle inzet!!!
Aan het einde van de week is de zuidmuur opnieuw gemeten op het nog aanwezige vocht. Gelukkig konden alle aanwezige deskundigen nu wel unaniem vaststellen dat ook de zuidmuur en de muur van de kooromgang gesausd mogen worden in week 37. Dat past nog precies in het tijdschema van de orgelbouwers die deze week begonnen zijn met het inbouwen van de windladen en het bijstellen van alle honderden mechanische onderdelen van het orgel.

Zorgvuldig wordt de bescherming
van het honderjaar oude
Tiengebodenbord verwijderd.

Onder toeziend oog van 
de kerkrentmeesters wordt
het steigerwerk afgebroken.

Het was een hectische maandag: 
de steigerbouwers vertrokken en 
de orgelbouwers kwamen aan.

De grote schoonmaak begint
met de demontage van de 
kaarsenkronen. 

Het poetsen van het koperwerk
is nog gezellig ook . . .

De koster (net terug van vakantie)
verkeert al weer in hoger sferen.

Vele handen maken licht werk,
zeker bij zo'n grote schoonmaak!

Ook de eeuwenoude kansel
wordt in de boenwas gezet.

Overal moest bouwstof worden
verwijderd door vaardige handen.

Alle banken en alle stoelen
werden stuk voor stuk gepoetst.

Na afloop was er koffie met een
welverdiende tractatie.

Het was weer een mooi staaltje
van 'gezonde gemeente' zijn!

Dorpskerk in de steigers (week 36)
Nu het steigerwerk voor de muren is afgevoerd, rest nog slechts één rolsteiger dat wordt gebruikt door de orgelbouwers. Het schilderwerk aan de muren zal in week 37 worden afgerond. Ondertussen zijn drie orgelbouwers de hele week bezig geweest met het herplaatsen van het Dorpskerkorgel. Na het terugplaatsen van de windladen van het Hoofdwerk en van het Positief en het installeren van de speeltafel, werden vele uren besteed aan het renoveren van de speelmechaniek. Door alle onderdelen van de speelmechaniek na te meten en waar nodig te corrigeren, zal de speelaard van het orgel aanmerkelijk verbeteren. Leden van de Orgelcommissie hebben inmiddels kunnen constateren dat die verbetering daadwerkelijk gerealiseerd wordt. Ga voor het verslag van de renovatie van het orgel naar >> Renovatie Dorpskerkorgel. (foto's Simon Hoek)

Dorpskerk in uit de steigers (week 37)
In deze laatste van vierentwintig weken, die het restauratieproject van de Dorpskerkmuren heeft geduurd, hebben schilders de muren van het schip van de kerk tweemaal gesausd. Dat gebeurde met behulp van een hoogwerker. Ondertussen waren ook 41 kilo(!) gordijn gereinigd. Het terughangen van de gordijnrails en de gordijnen was een klusje 'op hoog niveau'. Op donderdag 12 september 2013 heeft aannemer Jurriëns het project voor de eeste maal opgeleverd, nadat architect en opdrachtgever hun fiat daarvoor hadden gegeven. Daarmee is een einde gekomen aan een jaar voorbereiding en een uitvoeringsperiode van 24 weken. Natuurlijk ziet de Dorpskerk er weer prachtig uit, maar het echte restauratiewerk zit achter die witte sauslagen. De eeuwenoude muren hebben een nieuwe stuclaag gekregen die door de aannemer vijf jaar wordt gegarandeerd, en waarvan we verwachten dat die het eeuwenoude vochtprobleem daadwerkelijk geminimaliseerd heeft. Met waardering kijken de verantwoordelijke kerkrentmeesters Tineke van der Meer en Simon Hoek terug op de samenwerking met architect Gerrit Bikker van Bureau Lakerveld en met uitvoerder Jan Bezuijen en projectleider Cees Hogenelst van aannemer Jurriëns. Daarnaast is er voor hen ook reden voor dankbaarheid. Lees verder >>

Met groot vakmanschap wordt
de eeuwenoude zuidmuur
twee maal gesausd.

Met een hoogwerker komt de
schilder tot boven in het
schip van de Dorpskerk. 

Dezelfde hoogwerker wordt
gebruikt voor het ophangen
van de gordijnen. 

Jo Steenhoek en Simon
Hoek plaatsen eerst de rails terug
en daarna de gordijnen. 

Een uitvoerder met bijzondere kwaliteiten
De restauratie van de muren is uitgevoerd door aannemer Jurriëns. Als uitvoerder voor dit project hadden zij Jan Bezuijen aangesteld. Tijdens de restauratie heeft hij de dagelijkse leiding over het eigen personeel en over onderaannemers.  Het feit dat Jan een uitvoerder is 'van de oude stempel' betekent dat hij kan bogen op een rijke ervaring in het restaureren van kerken, paleizen en monumentale gebouwen. Dat zijn op zich al bijzonder te waarderen kwaliteiten, maar daar slaat de kop boven dit artikel niet op.
Jan is in zijn vrije tijd ook muzikaal zeer actief! Hij is gediplomeerd beiaardier en daarnaast ervaren organist en dirigent. Als stadsbeiaardier van Goedereede bespeelt hij de beiaard van de Catharinatoren, die net als de Barendrechtse Dorpskerk gebouwd is in 1512. Het Carillion behoort met zijn 52 klokken tot een van de mooiste carillions van Nederland.

Daarnaast bespeelt Jan regelmatig het De Koff-orgel van de Ned. Herv. kerk van Goedereede en het Leeflang-orgel van de Herv. Kerk van Stad aan 't Haringvliet. Voor meer informatie over deze 'uitvoerder met bijzondere kwaliteiten' zie >> www.janbezuijen.nl

Gerestaureerde Dorpskerk opgeleverd
Onder grote belangstelling vond op 1 november 2013 de feestelijke oplevering plaatst van de gerestaureerde Dorpskerk en het gerenoveerde Dorpskerkorgel. Zelden zal er in bouwend Nederland zo'n bijzondere oplevering van een restauratieproject hebben plaats gevonden. Uitvoerder Jan Bezuijen van aannemer Jurriëns omlijstte de formele oplevering namelijk met het spelen van enkele prachtige orgelstukken op zijn eigen kistorgel. Jan Bezuijen heeft naast een grote ervaring als uitvoerder van restauratieprojecten Jan namelijk ook veel ervaring als organist en beiaardier, een unieke combinatie in de bouwwereld. Zijn orgelspel vormde tijdens de avond de opmaat voor een tweede oplevering; die van het gerenoveerde Dorpskerkorgel. (foto's Arco van der Lee en Loek van Doorn)

Zo'n 200 genodigden namen deel
aan de opleveringsfeestelijkheden.

Restauratie-uitvoerder / organist
Jan Bezuijen achter zijn kistorgel.

Projectleider Cees Hogenelst sprak
namens aannemer en architect.

Na afloop werd er volop nagepraat
over de prachtige avond.